Dysleksja – trudności na lekcji – neuroróżnorodni.com

Informacje o dysleksji dla nauczycieli

Trudności w czytaniu i pisaniu wpływają niekorzystnie na proces zdobywania umiejętności szkolnych. Często przyczyny będące podłożem tych trudności są trudne do zdiagnozowania lub bardzo złożone. Dzieci nie są w stanie samodzielnie poradzić sobie z narastającymi problemami. Braki, które pojawiają się od początku drogi edukacyjnej w trakcie jej trwania narastają, kumulują się obejmując coraz szersze obszary. W efekcie często stają się przyczyną dodatkowych zaburzeń (np. emocjonalnych).

Trudności w nauce można zaobserwować na różnych przedmiotach szkolnych, zależnie od utrzymujących się dysharmonii rozwojowych. Poniżej przedstawiono bardzo szeroki zakres symptomów trudności w uczeniu się, jednak nie wszystkie one występują jednocześnie. W zależności od patomechanizmu trudności w czytaniu i pisaniu uczeń ma inną konstelację objawów, na przykład zaburzenia funkcji językowych utrudniają uczenie się języków obcych,nie powodują natomiast kłopotów w uczeniu się geometrii, orientacji na mapie itp., które zależą od dobrego rozwoju funkcji wzrokowo-przestrzennych.

J. polski

Czytanie:

Wolne tempo czytania, trudności ze zrozumieniem i zapamiętaniem czytanego tekstu.
Niechęć do czytania długich tekstów i grubych książek.

Pisanie:

    Nieprawidłowa pisownia – dominują błędy ortograficzne pomimo znajomości zasad pisowni.
    Trudności z organizacją tekstu (pisanie wypracowań).
    Błędy gramatyczne.
    Trudne do odczytania odręczne pismo.

J. obce

    Trudności z budowaniem wypowiedzi słownych.
    Trudności z zapamiętywaniem słówek.
    Trudności z odróżnianiem podobnych wyrazów.
    Nieprawidłowa wymowa.
    Trudności z rozumieniem i zapamiętaniem tekstu mówionego lub nagranego na taśmie.
    Kłopoty z zapisem wyrazów w poprawnej formie gramatycznej.
    Trudności z poprawnym pisaniem pomimo dobrych wypowiedzi ustnych.

Matematyka

Arytmetyka:

    Błędne zapisywanie i odczytywanie liczb wielocyfrowych (z wieloma zerami lub miejscami po przecinku).
    Przestawianie cyfr (np. 36-63, 67-76).
    Trudności z dodawaniem w pamięci, bez pomocy kartki papieru.
    Nieprawidłowa organizacja przestrzenna zapisu działań matematycznych, przekształcanie wzorów.
    Odwrotne zapisywanie znaków nierówności.
    Nieprawidłowe odczytywanie treści w zadaniach tekstowych.
    Nieprawidłowe wykonywanie wykresów funkcji.

Geometria:

Trudności z zadaniami angażującymi wyobraźnię przestrzenną.
Niski poziom graficzny wykresów i rysunków.

Biologia

    Trudności z opanowaniem terminologii (dłuższe nazwy, nazwy łacińskie).
    Trudności z opanowaniem systematyki (hierarchiczny układ informacji).
    Trudności z zapisem i zapamiętaniem reakcji biochemicznych.
    Problemy z organizacją przestrzenną schematów i rysunków.

Chemia

    Problemy z zapamiętaniem terminologii (np. nazwy i symbole pierwiastków i związków chemicznych).
    Trudności z zapamiętaniem danych przedstawionych przestrzennie (na przykład tablica Mendelejewa).
    Błędne zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych.

Geografia

    Trudności z zapamiętywaniem nazw geograficznych.
    Trudności z rysowaniem i czytaniem map.
    Trudności z orientacją w czasie i przestrzeni (np. wskazywanie kierunków na mapie i w przestrzeni).

Historia i wiedza o społeczeństwie

Trudności z zapamiętywaniem nazw i nazwisk.
Zła orientacja w czasie (chronologia, daty) i na mapach historycznych.

Sztuka

Trudności z czytaniem nut.
Trudności ze szczegółowym analizowaniem obrazów, rysowaniem i organizacją przestrzenną prac plastycznych.

Wychowanie fizyczne

    Problemy z opanowaniem układów gimnastycznych (sekwencje ruchowe zorganizowane w czasie i przestrzeni).
    Trudności w bieganiu, ćwiczeniach równoważnych.
    Trudności w opanowaniu gier wymagających użycia piłki.
    Niechęć do uprawiania sportów wymagających dobrego poczucia równowagi (np. deskorolka, windsurfing).

Specyficzne trudności pojawiają się także w pozaszkolnych obszarach aktywności:

Życie codzienne

    Czynności użyteczne: trudności z wypowiadaniem się, artykulacją złożonych wyrazów, problemy z wypełnianiem formularzy, prowadzeniem samochodu, jazdą na rowerze, zapamiętaniem układów tanecznych, zapamiętywanie nazw i danych – trudności z zapamiętaniem i dokładnym przekazaniem informacji odebranych przez telefon itp.
    Liczby: mylenie numerów autobusów, mylenie kolejności cyfr przy wybieraniu numeru telefonu, mylenie dat i godzin.
    Orientacja w czasie i przestrzeni: kłopoty z planowaniem, organizacją i zarządzaniem czasem, trudności z odróżnieniem strony prawej od lewej, problemy z czytaniem mapy i orientowaniem się w nieznanym terenie.

Różne typy dysharmonii rozwojowej i dysleksji rozwojowej powodują, że uczniowie mogą mieć odmienne objawy zaburzeń a zatem inne problemy szkolne. Niektóre dzieci robią słabe postępy w zapamiętywaniu materiału podawanego na lekcji za pomocą uczenia się ze słuchu, lepiej natomiast uczą się z angażowaniem wzroku, gdy tekst przeczytają lub zobaczą ilustrację. Inni uczniowie zapamiętują tak dużo z lekcji dzięki dobrej pamięci słuchowej, że nie muszą dużo uczyć się w domu. Wskazuje to na konieczność udzielania pomocy i uwzględnienia indywidualnych uzdolnień dzieci oraz zwrócenia uwagi na specjalne potrzeby edukacyjne każdego ucznia z osobna.

Dzieci dyslektyczne to dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, które nie potrafią samodzielnie sprostać wymaganiom programowym, mają ogromne trudności w uczeniu się, potrzebują pomocy pedagogicznej – metod nauczania dostosowanych do ich potrzeb i odmiennych rozwiązań organizacyjnych. Wymagają wsparcia i pomocy rodziców oraz życzliwości nauczycieli.

Ogólne wskazówki dotyczące postępowania z dzieckiem dyslektycznym w procesie lekcyjnym.

    W sposobie oceniania uczniów dyslektycznych powinno uwzględnić się różnorakie czynniki wpływające, na jakość pracy i doceniać włożony wysiłek. Ocena – w głównej mierze – powinna dotyczyć poprawności wypowiedzi ustnych i strony merytorycznej prac pisemnych.
    Wszelkie sprawdziany pisemne są niezwykle stresujące dla uczniów dyslektycznych, w związku z tym konieczne jest wydłużenie im limitu czasu na pisanie sprawdzianów.
    W przypadkach dysgrafii, gdy zmniejsza się czytelność pisma, należy umożliwić uczniowi wykonanie prac kontrolnych na komputerze lub maszynie do pisania. O ile nauczyciel nie jest w stanie odczytać pracy ucznia, powinien to zrobić uczeń w jego obecności, wyjaśniając wszystkie wątpliwości ortograficzne.
    Dzieci takich nie wolno karać, ośmieszać, uważać za leniwe gdyż takie podejście wywołuje u nich nowe zaburzenia.
    Należy wobec nich stosować łagodne, lecz konsekwentne metody wychowawcze: zachęcać, chwalić, stwarzać możliwość odnoszenia sukcesów i postępów.
    Wskazane jest kierowanie procesem samokształcenia i samokontroli, wyrabiania nawyku pracy ze słownikiem i uzmysławiania praktycznej wartości korzystania z zasad i reguł ortograficznych.
    Przy wystawianiu oceny rocznej z języka polskiego należy kierować się tym, co ma najbardziej istotne znaczenie dla dalszej nauki dziecka.
    Należy starać się zrozumieć trudności ucznia w nauce, rozmawiać w tej sprawie z samym uczniem, z jego rodzicami, z wychowawcą klasy, z pedagogiem lub psychologiem szkolnym. W zależności od typu trudności uzgodnić formy dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia.
    Uwzględniać trudności niektórych uczniów w opanowaniu materiału pamięciowego: naukę wierszy, wzorów, definicji, dat, nazw itp. rozłożyć w czasie; opanowanie umiejętności liczenia w pamięci – dodawania, odejmowania, mnożenia, dzielenia (rachunku pamięciowego) rozłożyć w dłuższym czasie i często utrwalać.
    Nie dyskwalifikować prac pisemnych z matematyki, fizyki, chemii za błędy rachunkowe, jeśli tok rozumowania jest prawidłowy.
    Uwzględniać trudności niektórych uczniów w poprawnym zapisie liczb (przestawianie niektórych cyfr, np. 12 i 21, opuszczanie cyfr 1001 i 101, mylenie cyfry np. 3 oraz litery E, nieprawidłowe podpisywanie cyfr w trakcie wykonywania pisemnych działań matematycznych).
    Uwzględniać trudności niektórych uczniów dotyczące rozumienia i werbalizacji stosunków przestrzennych i czasowych, które mogą przejawiać się m. in. na lekcjach: geometrii (różnicowanie, przekształcanie figur i brył geometrycznych, stosowanie wzorów, obliczanie pól powierzchni i objętości itp.), geografii (określanie kierunków przestrzennych, orientacja na mapie), wychowania fizycznego (reagowanie na polecenia typu: „zwrot w prawo”, „w lewo” itp.), języka polskiego (trudności w ustnym i pisemnym redagowaniu opisów, opowiadań, przebiegu akcji, ustalaniu kolejności zdarzeń).
    Uwzględniać trudności ucznia w nauce języków obcych (w mówieniu, czytaniu, pisaniu, zapamiętaniu słówek i zwrotów).
    Stwarzać możliwości częstego powtarzania i utrwalania wiadomości i umiejętności.
    Dostosować wymagania do praktycznych możliwości dziecka, mając na uwadze poziom trudności ucznia.
    Podkreślać mocne strony ucznia, stosować różnego rodzaju wzmocnienia – zachętę, pochwały, organizować sytuacje zapewniające przeżycie sukcesu w celu uzyskania wiary we własne siły.
    Nawiązać współpracę z rodzicami w zakresie: planowania zadań domowych i ćwiczenia umiejętności szkolnych pod kierunkiem nauczyciela a także ujednolicenia metod postępowania w zakresie pomocy dydaktycznej i wychowawczej.
    Tworzyć prawidłową atmosferę: życzliwości i zrozumienia.
    Zmieniać postawy rodziców, wskazując pozytywne cechy osobowości dziecka.

Dostosowanie wymagań do specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów z dysleksją oznacza zastosowanie przez nauczycieli wszystkich przedmiotów takich kryteriów egzekwowania wiedzy i umiejętności, które uwzględniają możliwości i ograniczenia oraz mocne strony rozwoju i funkcjonowania dziecka.

Opracowanie: Magdalena Pomykała- Barczak

Literatura: