Rodzaje i przykłady ćwiczeń

Ćwiczenia prawidłowego połykania:

  • Unoszenie języka za przednie górne zęby.
  • Dotykanie wskazanego miejsca w ustach palcem, metalową szpatułką, językiem.
  • Połykanie śliny przy zaciśniętych zębach i szerokim uśmiechu (język trzymany przez cały czas za górnymi zębami).
  • Połykanie płynów (dziecko pije wodę lub inny napój, zachowując kolejność czynności: nabiera łyk napoju, unosi język, zamyka buzię, połyka płyn).

Ćwiczenia oddechowe:

  • Chuchanie na zamarzniete ręce (chuuu, chuuu), na waciki, skrawki papieru, wiatraczki, piłeczki pingpongowe.
  • Dmuchanie na gorącą herbatę (ffffff), w gwizdek, w chusteczkę (nosem i buzią), na kartkę papieru tak, by cały czas była odchylona, przez słomkę na kulki styropianu umieszczone w kubeczku.
  • Dmuchanie balonu.
  • Naśladowanie lokomotywy (wypuszcza parę: pssss…, jedzie: cz-cz-cz-cz, pędzi: tuf, tuf, hamuje pssss…).

Zabawy z płomieniem świecy:

  • dmuchanie leciutko, aby płomień drgał, ale nie zgasł;
  • dmuchanie rytmiczne tak, aby płomień drgał, ale nie zgasł;
  • zdmuchiwanie płomienia z bliska;
  • zdmuchiwanie płomienia z dużą siłą z większej odległości;
  • zdmuchiwanie dwóch, trzech, czterech świeczek jednocześnie.
  • Puszczanie baniek mydlanych
  • Dmuchanie przez słomkę w trakcie picia.
  • Wąchanie kwiatków – długi powolny wdech nosem i powolny wydech ustami.
  • Wdychanie powietrza z unoszeniem ramion do góry, wydychanie z opadaniem ramion.

Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne

Ćwiczenia języka:

  • przytrzymywanie czubkiem języka rodzynek, pudrowych pastylek przy podniebieniu itp.;
  • dotykanie palcem lub zimną łyżeczką podniebienia tuż za górnymi zębami: nazywanie go na przykład zaczarowanym miejscem lub parkingiem, w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy buzia jest zamknięta;
  • zlizywanie kremu czekoladowego z podniebienia przy szeroko otwartych ustach;
  • wykorzystanie różnego rodzaju historyjek logopedycznych usprawniających narządy mowy, np. „Język malarzem” – dzieci naśladują malarza, który pędzlem maluje obrazy; język to pędzel; dzieci czubkiem języka malują różne wzory: kropki, kółka, linie, kwadraty, trójkąty, za każdym razem moczą pędzel w farbie (dotykają czubkiem języka wałka dziąsłowego), malują wzór, płuczą pędzel (oblizują językiem dolne dziąsła od wewnętrznej strony).

Ćwiczenia warg:

  • nadymanie policzków ze ściągniętymi ustami (dla urozmaicenia można bawić się w baloniki, które pękają przekłute palcami jeśli dziecko akceptuje taki rodzaj dźwięku (nie boi się);
  • parskanie wargami;
  • napinanie warg w pozycji rozciągniętej: dwie osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami kartkę papieru i każda ciągnie w swoją stronę;
  • wysuwanie obu warg do przodu (ryjek świnki);
  • wysuwanie warg jak przy wymawianiu [u], kładzenie na górnej wardze słomki lub ołówka i próby jak najdłuższego ich utrzymania;
  • wyraźne wymawianie samogłosek w parach: [eo], [iu], [au].

Ćwiczenia słuchowe

  • koncentrowanie uwagi na sygnałach słuchowych;
  • rozróżnianie dźwięków;
  • wyróżnianie dźwięków mowy (głosek, sylab) w nagłosie, śródgłosie, wygłosie.

Wywoływanie głosek

Ustalanie cech danej głoski (miejsca artykulacji, stopnia zbliżenia narządów mowy, udziału więzadeł głosowych).

Etapy wywoływania głoski:

  • wywoływanie izolacji;
  • utrwalanie w sylabie;
  • utrwalanie w nagłosie, śródgłosie i na końcu wyrazu;
  • utrwalanie głoski w zdaniu;
  • utrwalanie głosek w parach wyrazów (opozycje: [s-sz], [sz-ś], [cz-c], [cz-ć], [ż-z], [ź-z] itp.);
  • utrwalenie w mowie spontanicznej (w historyjkach, opowiadaniu, ilustracjach, grach logopedycznych

źródło: K. Kolos, M. Piątek-Sawicka, Zostań mistrzem wymowy z Lwem Leonem, Gdańsk 2012