Rodzaje i przykłady ćwiczeń
Ćwiczenia prawidłowego połykania:
- Unoszenie języka za przednie górne zęby.
- Dotykanie wskazanego miejsca w ustach palcem, metalową szpatułką, językiem.
- Połykanie śliny przy zaciśniętych zębach i szerokim uśmiechu (język trzymany przez cały czas za górnymi zębami).
- Połykanie płynów (dziecko pije wodę lub inny napój, zachowując kolejność czynności: nabiera łyk napoju, unosi język, zamyka buzię, połyka płyn).
Ćwiczenia oddechowe:
- Chuchanie na zamarzniete ręce (chuuu, chuuu), na waciki, skrawki papieru, wiatraczki, piłeczki pingpongowe.
- Dmuchanie na gorącą herbatę (ffffff), w gwizdek, w chusteczkę (nosem i buzią), na kartkę papieru tak, by cały czas była odchylona, przez słomkę na kulki styropianu umieszczone w kubeczku.
- Dmuchanie balonu.
- Naśladowanie lokomotywy (wypuszcza parę: pssss…, jedzie: cz-cz-cz-cz, pędzi: tuf, tuf, hamuje pssss…).
Zabawy z płomieniem świecy:
- dmuchanie leciutko, aby płomień drgał, ale nie zgasł;
- dmuchanie rytmiczne tak, aby płomień drgał, ale nie zgasł;
- zdmuchiwanie płomienia z bliska;
- zdmuchiwanie płomienia z dużą siłą z większej odległości;
- zdmuchiwanie dwóch, trzech, czterech świeczek jednocześnie.
- Puszczanie baniek mydlanych
- Dmuchanie przez słomkę w trakcie picia.
- Wąchanie kwiatków – długi powolny wdech nosem i powolny wydech ustami.
- Wdychanie powietrza z unoszeniem ramion do góry, wydychanie z opadaniem ramion.
Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
Ćwiczenia języka:
- przytrzymywanie czubkiem języka rodzynek, pudrowych pastylek przy podniebieniu itp.;
- dotykanie palcem lub zimną łyżeczką podniebienia tuż za górnymi zębami: nazywanie go na przykład zaczarowanym miejscem lub parkingiem, w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy buzia jest zamknięta;
- zlizywanie kremu czekoladowego z podniebienia przy szeroko otwartych ustach;
- wykorzystanie różnego rodzaju historyjek logopedycznych usprawniających narządy mowy, np. „Język malarzem” – dzieci naśladują malarza, który pędzlem maluje obrazy; język to pędzel; dzieci czubkiem języka malują różne wzory: kropki, kółka, linie, kwadraty, trójkąty, za każdym razem moczą pędzel w farbie (dotykają czubkiem języka wałka dziąsłowego), malują wzór, płuczą pędzel (oblizują językiem dolne dziąsła od wewnętrznej strony).
Ćwiczenia warg:
- nadymanie policzków ze ściągniętymi ustami (dla urozmaicenia można bawić się w baloniki, które pękają przekłute palcami jeśli dziecko akceptuje taki rodzaj dźwięku (nie boi się);
- parskanie wargami;
- napinanie warg w pozycji rozciągniętej: dwie osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami kartkę papieru i każda ciągnie w swoją stronę;
- wysuwanie obu warg do przodu (ryjek świnki);
- wysuwanie warg jak przy wymawianiu [u], kładzenie na górnej wardze słomki lub ołówka i próby jak najdłuższego ich utrzymania;
- wyraźne wymawianie samogłosek w parach: [eo], [iu], [au].
Ćwiczenia słuchowe
- koncentrowanie uwagi na sygnałach słuchowych;
- rozróżnianie dźwięków;
- wyróżnianie dźwięków mowy (głosek, sylab) w nagłosie, śródgłosie, wygłosie.
Wywoływanie głosek
Ustalanie cech danej głoski (miejsca artykulacji, stopnia zbliżenia narządów mowy, udziału więzadeł głosowych).
Etapy wywoływania głoski:
- wywoływanie izolacji;
- utrwalanie w sylabie;
- utrwalanie w nagłosie, śródgłosie i na końcu wyrazu;
- utrwalanie głoski w zdaniu;
- utrwalanie głosek w parach wyrazów (opozycje: [s-sz], [sz-ś], [cz-c], [cz-ć], [ż-z], [ź-z] itp.);
- utrwalenie w mowie spontanicznej (w historyjkach, opowiadaniu, ilustracjach, grach logopedycznych
źródło: K. Kolos, M. Piątek-Sawicka, Zostań mistrzem wymowy z Lwem Leonem, Gdańsk 2012
