Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne

Rodzaje i przykłady ćwiczeń

Ćwiczenia prawidłowego połykania:

• Unoszenie języka za przednie górne zęby.
• Dotykanie wskazanego miejsca w ustach palcem, metalową szpatułką, językiem.
• Połykanie śliny przy zaciśniętych zębach i szerokim uśmiechu (język trzymany przez cały czas za górnymi zębami).
• Połykanie płynów (dziecko pije wodę lub inny napój, zachowując kolejność czynności: nabiera łyk napoju, unosi język, zamyka buzię, połyka płyn).

Ćwiczenia oddechowe:

• Chuchanie na zamarzniete ręce (chuuu, chuuu), na waciki, skrawki papieru, wiatraczki, piłeczki pingpongowe.
• Dmuchanie na gorącą herbatę (ffffff), w gwizdek, w chusteczkę (nosem i buzią), na kartkę papieru tak, by cały czas była odchylona, przez słomkę na kulki styropianu umieszczone w kubeczku.
• Dmuchanie balonu.
• Naśladowanie lokomotywy (wypuszcza parę: pssss…, jedzie: cz-cz-cz-cz, pędzi: tuf, tuf, hamuje pssss…).

Zabawy z płomieniem świecy:

• dmuchanie leciutko, aby płomień drgał, ale nie zgasł;
• dmuchanie rytmiczne tak, aby płomień drgał, ale nie zgasł;
• zdmuchiwanie płomienia z bliska;
• zdmuchiwanie płomienia z dużą siłą z większej odległości;
• zdmuchiwanie dwóch, trzech, czterech świeczek jednocześnie.

• Puszczanie baniek mydlanych
• Dmuchanie przez słomkę w trakcie picia.
• Wąchanie kwiatków – długi powolny wdech nosem i powolny wydech ustami.
• Wdychanie powietrza z unoszeniem ramion do góry, wydychanie z opadaniem ramion.

Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne

Ćwiczenia języka:

• przytrzymywanie czubkiem języka rodzynek, pudrowych pastylek przy podniebieniu itp.;
• dotykanie palcem lub zimną łyżeczką podniebienia tuż za górnymi zębami: nazywanie go na przykład zaczarowanym miejscem lub parkingiem, w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy buzia jest zamknięta;
• zlizywanie kremu czekoladowego z podniebienia przy szeroko otwartych ustach;
• wykorzystanie różnego rodzaju historyjek logopedycznych usprawniających narządy mowy, np. „Język malarzem” – dzieci naśladują malarza, który pędzlem maluje obrazy; język to pędzel; dzieci czubkiem języka malują różne wzory: kropki, kółka, linie, kwadraty, trójkąty, za każdym razem moczą pędzel w farbie (dotykają czubkiem języka wałka dziąsłowego), malują wzór, płuczą pędzel (oblizują językiem dolne dziąsła od wewnętrznej strony).

Ćwiczenia warg:

• nadymanie policzków ze ściągniętymi ustami (dla urozmaicenia można bawić się w baloniki, które pękają przekłute palcami jeśli dziecko akceptuje taki rodzaj dźwięku (nie boi się);
• parskanie wargami;
• napinanie warg w pozycji rozciągniętej: dwie osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami kartkę papieru i każda ciągnie w swoją stronę;
• wysuwanie obu warg do przodu (ryjek świnki);
• wysuwanie warg jak przy wymawianiu [u], kładzenie na górnej wardze słomki lub ołówka i próby jak najdłuższego ich utrzymania;
• wyraźne wymawianie samogłosek w parach: [eo], [iu], [au].

Ćwiczenia słuchowe

• koncentrowanie uwagi na sygnałach słuchowych;
• rozróżnianie dźwięków;
• wyróżnianie dźwięków mowy (głosek, sylab) w nagłosie, śródgłosie, wygłosie.

Wywoływanie głosek

Ustalanie cech danej głoski (miejsca artykulacji, stopnia zbliżenia narządów mowy, udziału więzadeł głosowych).

Etapy wywoływania głoski:

• wywoływanie izolacji;
• utrwalanie w sylabie;
• utrwalanie w nagłosie, śródgłosie i na końcu wyrazu;
• utrwalanie głoski w zdaniu;
• utrwalanie głosek w parach wyrazów (opozycje: [s-sz], [sz-ś], [cz-c], [cz-ć], [ż-z], [ź-z] itp.);
• utrwalenie w mowie spontanicznej (w historyjkach, opowiadaniu, ilustracjach, grach logopedycznych

źródło: K. Kolos, M. Piątek-Sawicka, Zostań mistrzem wymowy z Lwem Leonem, Gdańsk 2012