Przykładowy plan pracy dydaktyczno-terapeutycznej – praca na poziomie poznawczym

Przykładowy plan pracy dydaktyczno-terapeutycznej – praca na poziomie poznawczym

(pierwszy czasookres)

(dodatkowo: trzecia kolumna, pt. Uwagi (przykładowe zapiski nauczyciela-terapeuty)

Sfera oddziaływań terapeutycznych

Działania edukacyjne (rodzaje stosowanych ćwiczeń)

1 Sfera emocjonalno – społeczna

Wdrażanie dziecka do wykonywania czynności samoobsługowych samodzielnie lub z pomocą nauczyciela:

• wdrażanie do estetycznego spożywania posiłków (siedzenie podczas posiłków przy stole, zachowanie właściwej postawy),
• wdrażanie do zachowania zasad bezpieczeństwa podczas spożywania posiłków,

• kształtowanie nawyku mycia się w konkretnych sytuacjach,
• wdrażanie dziecka do dbałości o higienę jamy ustnej,

• doskonalenie czynności ubierania się i rozbierania, np. do ćwiczeń gimnastycznych (ćwiczenie umiejętności zachowywania odpowiedniej kolejności i nakładania odzieży),
• ćwiczenia w dobieranie elementów garderoby do poszczególnych części ciała,
• wdrażanie do dobierania odzieży do warunków pogodowych,
• rozwijanie umiejętności dostrzegania i wyczuwania elementów własnego ciała,
• wzbogacanie rysunku postaci,

• rozwijanie umiejętności rozpoznawania wybranych emocji,
• niewerbalne odczytywanie emocji, okazywanie swoich emocji, odczytywanie gestów i emocji,
• poznawanie informacji o sobie i o swojej rodzinie,
• poznawanie drugiej osoby, grupy – zabawy pozwalające na kształtowanie umiejętności współdziałania.

2 Strefa poznawcza

• wdrażanie dziecka do poznawania najbliższego otoczenia, dostrzegania tego, co się znajduje w jego najbliższym otoczeniu,

• wdrażanie do stosowania pojęć przestrzennych: na górze, na dole
• kształtowanie umiejętności prostego wnioskowania („co do czego, co po czym”).

• nabywanie umiejętności porównywania przedmiotów różniących się między sobą jedną cechą,
• porównywanie wielkości (duży, mały),
• porównywanie koloru (kolory podstawowe),

rozwijanie umiejętności łączenia ze sobą przedmiotów takich samych lub o wskazanych cechach

• rozwijanie umiejętności grupowania przedmiotów ze względu na przynależność
• rozwijanie spostrzegania całościowego,

• doskonalenie umiejętności wyodrębniania przedmiotów do przeliczania i liczenia w zakresie umiejętności dziecka,
• doskonalenie umiejętności przeliczania na konkretach,
• rozwijanie umiejętności samodzielnego rysowania linii pionowych i poziomych na wzorze i według wzoru,
• kształtowanie umiejętności rozróżniania dźwięków i odgłosów dochodzących z najbliższego otoczenia,

usprawnianie i rozwijanie narządów artykulacyjnych,

poznawanie nazw przedmiotów, zwierząt, roślin, części ciała, kolorów, stosunków przestrzennych,

dalsze kształtowanie umiejętności percepcyjnych (dostrzeganie i nazywanie przedmiotów w otoczeniu,określanie ich cech),

• poznawanie nazw przedmiotów, zwierząt, roślin, części ciała, kolorów, stosunków przestrzennych,
• dalsze kształtowanie umiejętności percepcyjnych (dostrzeganie i nazywanie przedmiotów w otoczeniu,określanie ich cech),
• wdrażanie do rozumienia pojęć dotyczących położenia przedmiotów w przestrzeni oraz rozumienia i stosowania prostych konstrukcji przyimkowych: na, pod, w, do (w zależności od możliwości dziecka),
• rozwijanie umiejętności komunikowania się,
• uświadomienie dziecku schematu własnego ciała, wdrażanie do autoorientacji poprzez naśladowanie i odtwarzanie wzorów demonstrowanych przez drugą osobę.

3. Sfera ruchowa

• kształtowanie ruchów dużych (poziomych i pionowych), naprzemiennych
• rozwijanie sprawności rąk poprzez zabawy ruchowe.

1 Doskonalenie czynności samoobsługowych

Jedzenie

• zabawy tematyczne w dom, karmienie drugiej osoby (zabawy z lalkami wyćwiczą u dziecka płynny ruch ręki, precyzję ruchu), układanie zastawy stołowej (talerze, kubek, łyżka, widelec), posługiwanie się łyżką i widelcem,
• jem gryząc, żując dokładnie pokarm, podczas jedzenia nie rozmawiam, nie odchodzę od stolika, spożywam tylko to, co mam na swoim talerzu i kubku – bezpieczne spożywanie posiłków (nie należy wymachiwać sztućcami).

Mycie się

• wspólne zabawy z wierszykiem lub opowiadaniem nauczyciela o brudnym kotku lub np. „Przygoda w krainie czystości” (opowiadanie przedstawiające przybory toaletowe i sposoby korzystania z nich),
• „myję ręce i buzię” – pocieranie rąk mydłem, wycieranie rąk i wyrzucanie papieru do kosza, wyszukiwanie obrazków do przedmiotów – „moja łazienka”,
• kiedy i w jaki sposób się myję? – oglądanie ilustracji, nazywanie czynności,
• „kiedy umyjemy się?” – nazywanie sytuacji, np.:
• po powrocie z zabaw na powietrzu,
• po korzystaniu z toalety (mycie rąk),
• po zabawach plastycznych, ruchowych,
• przed i po posiłkach,
• zabawy z piosenką „Myję zęby, bo wiem, że…” – naśladowanie ruchów mycia zębów bez szczoteczki i ze szczoteczką,
• ćwiczenia w samodzielnym myciu zębów.

Ubieranie się

• zabawy z ubraniami – samodzielne nakładanie wybranych elementów garderoby, naśladowanie czynności nakładania poszczególnych elementów odzieży (nakładanie czapki, rękawiczek, skarpetek i innych wybranych elementów garderoby).
• zabawy z lalkami – ubieramy lalkę na spacer, np. „co na nogi, co na głowę, co na tułów” itd.,
• „zimno czy ciepło?” – dobieranie odzieży w zależności od pogody (deszcz, śnieg, wiatr),
• „ubieramy misie i lalki” – próby wiązania szalika z przełożeniem, wiązanie na supeł.

2. Nawiązywanie kontaktów społeczno-emocjonalnych

Dziecko poznaje siebie

Poznawanie swojego ciała

• oglądanie siebie w lustrze – wskazywanie i nazywanie poszczególnych części ciała (głowa, brzuch, ręce, nogi itd.),
• „zabawy dotykowe” – wyczuwanie własnego ciała: głowy, twarzy, rąk, dłoni, nóg, stóp, brzucha, pleców,
• dostrzeganie szczegółów – liczenie palców jednej ręki do drugiej, dotykanie rzęs, brwi, włosów, oczu,
• „to jestem ja i tak wyglądam” – rysowanie siebie, np, obrysowywanie przez nauczyciela lub drugie dziecko sylwetki dziecka na dużym kartonie lub na lustrze, zadaniem dziecka jest uzupełnienie sylwetki o brakujące elementy i ubranie jej (dołożenie do postaci z kartonu, wybranych gotowych elementów garderoby lub dorysowanie ubrania: „tu bluzka, tu spodnie lub spódnica, a tu buty”).

Rozwijanie sfery emocjonalnej

• „jestem wesoły, smutny” :
• zabawa „rodzinka drewnianych misiów” – wybieranie misiów do podanego zachowania, np. miś mama jest smutna,
• zabawy naśladowcze – pokazywanie i odgadywanie wybranych emocji,
• rozpoznawanie i naśladowanie min – zabawy mimiczne (buźki/obrazki: smutna, wesoła, zła, zdziwiona)

Dziecko i jego rodzina

• „mam na imię…, nazywam się…” – pokazywanie na palcach (przeliczanie) bądź słowne określanie własnego wieku,
• „dom dla mojej mamy” – układanka obrazkowa („co do kuchni?, co do pokoju?”, „co robi mama w kuchni, a co w pokoju czy w łazience?”),
• „to mój dom” – zabawy konstrukcyjne – budowanie w domu z klocków, określanie, kto mieszka z dzieckiem w jego domu – wymienianie członków najbliższej rodziny.

Dziecko i inne dzieci

• zabawy naśladowcze – zabawa w lustro „rób to co ja”, proste gry i zabawy w parach: „manekin”, „spacer ciemną ulicą”,
• zabawy ruchowe w grupie: np. z chustą animacyjną, z piłką,
• zabawy konstrukcyjne.

1 Ćwiczenia rozwijające percepcję i pamięć wzrokową

Obserwacja

• obserwowanie najbliższego otoczenia – „co jest w naszej klasie”, wybranego miejsca (dostrzeganie miejsc, obrazków, określanie, co dziecko widzi – jesienne dekoracje, obrazki),
• obserwowanie tego, co znajduje się wokół dziecka – pojęcia przestrzenne. „co jest na górze, co jest na dole, co jest na półce?”,
• obserwowanie tego, co się dzieje za oknem – jesienna pogoda – cechy aktualnej pory roku: spadają liście, pada deszcz, wieje wiatr, na drzewach są kolorowe liście itp.,
• „co widzę gdy jestem na spacerze?” – określanie przeznaczenia – do czego służy tramwaj, co się robi w sklepie, w aptece – sytuacje z życia codziennego.

Wyszukiwanie

• „gdzie to jest?” – wyszukiwanie przedmiotów, zabawek wskazanych przez nauczyciela w najbliższym otoczeniu,
• zabawa „ciepło, zimno” – szukanie takich samych przedmiotów w najbliższym otoczeniu,
• wyszukiwanie obrazka do przedmiotu wskazanego przez nauczyciela (dary jesieni: owoc naturalny, obrazek),
• wyszukiwanie obrazka do nazwy przedmiotu wskazanej przez nauczyciela,
• wyszukiwanie przedmiotu do podanego smaku – zabawy zmysłowe, np. owoce i warzywa – dary jesieni: jabłko, śliwka, marchew, burak,
• wyszukiwanie figury geometrycznej na obrazku – ukryte figury – duże elementy (kolorowe obrazki), np. koło.

Układanie

• zabawy z piłką i woreczkiem – układanie przedmiotów według poleceń nauczyciela – zabawki na półce – na górze, na dole,
• układanie zabawek, klocków w wyznaczonym miejscu,
• nakładanie takich samych obrazków na siebie – zabawa memory,
• układanie prostych ciągów rytmicznych (przedmiotów, zabawek według podanego wzoru, np. „ułóż tak samo” – kot, pies, kot, pies – układanie zabawek na półkach; „dokończ układanie” – kot, pies, kot… – układanki z dwóch rodzajów przedmiotów): (karty/zdjęcia z pieskiem, kotkiem, pieskiem…).

Porównywanie

• porównywanie dwóch takich samych przedmiotów, różniących się między sobą jedną cechą (np. kolorem lub wielkością):
• „czym się różnią dwa misie?”: jeden jest duży, a drugi mały,
• zabawa „co do czego?” – dobieranie drugiego obrazka do już istniejącego wzoru,
• zabawa „czego brakuje?” – zgadywanie, która zabawka (obrazek) została schowana (lub schowany) i określenie jej (jego) wyglądu,
• „zgadnij, co to jest?” (czarodziejski worek”) – dziecko ogląda przedmiot na obrazku i szuka w worku takiego samego przedmiotu – do worka wkładamy przedmioty do pary o charakterystycznym kształcie: zabawki, klocki, figury geometryczne, koła, dary jesieni.

Porządkowanie i grupowanie (klasyfikowanie)

• porządkowanie par obrazków (układamy po dwa takie same),
• „to tu, to tam” – zabawa porządkowa – porządkowanie zabawek, np. na jednej półce tylko lalki, a w pudełku tylko klocki
• „gdzie to powinno być?”, porządki na półkach: tu klocki, tu ubrania, tu samochody – zabawa „porządki w krainie zabawek” – dziecko układa na półkach przedmioty zgodnie z podanym wzorem,
• zapasy u wiewiórki – porządkowanie według podanej zasady, np. na tej półce tylko kasztany, na tej tylko żołędzie, tu tylko orzechy, tu grzyby.

Dobieranie

• dobieranie drugiego obrazka do już istniejącego wzoru, np. jesienne obrazki: jabłko, gruszka itp.,
• jesienne porządki – „co do czego?” – porządkowanie par obrazków (kasztan + skorupka, żołądź + kapelusz).

Składanie

• jesienne obrazki – układanie obrazków pociętych na 2-3 części – (1-2 przedmioty na obrazku – prosta treść obrazka) – układanie na obrazku lub według wzoru (obrazki pocięte poziomo lub pionowo według schematów pocięcia J. Magnuskiej).

Liczenie

• zabawy z wiewiórką – wyodrębniamy przedmioty i liczymy je („wybierz koła na obrazkach (na których są inne figury) i policz je”),
• liczenie przedmiotów zgodnie z zasadami przeliczania – od lewej, każdy kolejny przedmiot,
• liczenie przedmiotów, następnie pokazywanie na palcach, ile ich jest, określanie liczby elementów, liczenie na konkretach.

Rysowanie, malowanie

• kreślenie linii poziomych , pionowych samodzielnie na wzorze, według wzoru (np. pada deszcz, półki na zabawki),
• jesienny parasol – malowanie z zachowaniem kierunku,
• kolorowanie dużych powierzchni – ćwiczenia rozmachowe ukierunkowane,
• zabawy plasteliną – wałkowanie, rozcieranie, masowanie, ugniatanie, toczenie.

2. Ćwiczenia percepcji, pamięci słuchowej i koordynacji słuchowo-ruchowej

Ćwiczenia wrażliwości słuchowej

wysłuchiwanie i rozpoznawanie dźwięków naturalnych:

• słuchanie ciszy (żadnych dźwięków celowo nie wytwarzamy),
• słuchamy odgłosów szumiących drzew,
• wsłuchiwanie się w wiejący wiatr, burzę, deszcz,
• słuchanie i rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków (szmerów):
• uderzanie o różne przedmioty: stukanie w nie palcami, stukanie pałeczką, stukanie w dwa takie same przedmioty: szkło, drewno, metal, zabawkę plastikową,
• wysłuchiwanie i rozpoznawanie osób po głosie:
• zabawa „kto się ukrywa za parawanem?” – dziecko mówi swoim naturalnym głosem,
• rozpoznawanie po głosie poszczególnych dzieci, naśladujących wybrane przez siebie zwierzę,
• wysłuchiwanie i różnicowanie powtarzających się dźwięków (tworzących proste układy rytmiczne, np. dwa uderzenia w podłogę lub stół, tak aby ilość słyszanych dźwięków była wyraźna – prosimy dziecko, aby zrobiło tak samo),
• wyklaskiwanie prostego słyszanego rytmu,
• tupanie, wystukiwanie prostego rytmu.

3. Rozwój mowy i myślenia

Ćwiczenia oddychania

• wykonywanie krótkich ćwiczeń oddechowych,
• ćwiczenia w czyszczeniu nosa,
• uświadomienie konieczności i oddychania przez nos.

Ćwiczenia warg i języka

wskazywanie i nazywanie:

• obrysowywanie kształtu ust przez terapeutę,
• uklepywanie warg palcami, ściąganie ust w dzióbek,
• rozchylanie ust w kierunku kącików ust (szeroki uśmiech),
• rozchylanie i składanie warg do uśmiechu,
• zaciskanie warg:

Ćwiczenia wzbogacające słownik dziecka i rozwijające pamięć słowną

wskazywanie i nazywanie:

• słuchanie nazw i wskazywanie odpowiadającym im desygnatów,
• wskazywanie części ciała – np. „to moja głowa, dotknij swojej głowy”, „to moja ręka, a gdzie ty masz rękę?”
• zbieranie zabawek – „podaj mi lalkę, podaj mi klocki” (możemy wprowadzać kolory: żółty, czerwony, niebieski – dziecko będzie przynosiło klocki w wyznaczonym kolorze, nie musi go jednak nazywać)
• układanie przedmiotów na półkach, wkładanie ich do pudełka, pod stół – we wskazanej kolejności np. „połóż na półce lalkę, kota i misia, wyszukaj obrazki i ułóż kolejno (obok siebie) kota, kurę, psa”,
• segregowanie przedmiotów, np. ” włóż do pudełka klocki, wybierz tylko żółte klocki”,
• przetwarzanie nazw przedmiotów znajdujących się wokół dziecka:
• zabawa „co to jest” – wypowiadamy nazwę przedmiotu, a następnie prosimy dziecko, by ją powtórzyło, np. „to jest kot”, „co to jest?”,
• zabawa „jaki to kolor?” – wypowiadamy nazwę przedmiotu wraz z jego kolorem, np. „to jest żółty klocek, podaj mi taki sam”, „jaki kolor ma twój klocek?”, „mój klocek jest żółty, a twój?”
• liczenie zabawek ze wskazaniem (w zakresie możliwości dziecka, dziecko dotyka kolejno przedmioty i wspólnie z nauczycielem je liczy 1,2,…)
• samodzielne nazywanie:
• przedmiotów (dziecko zapytane: „co to jest?” – odpowiada – „lalka”),
• cech („jaki jest samochód?” – duży, mały itd.),
• czynności („co robi mama?” – przygotowuje jedzenie, sprząta, prasuje itp. ),
• kolorów (dziecko może, choc na tym etapie jeszcze nie musi, nazywać kolory, będzie je wybierać, dobierać i wskazywać),
• części ciała,
• właściwości przedmiotów (wielkość, kształt – koło, kwadrat, , kolor), stanów emocjonalnych (wesoły, smutny).

Ćwiczenia samodzielnego wypowiadania się

• zabawy i ćwiczenia prowokujące do samodzielnego wypowiadania się:
• zabawy tematyczne (zabawa w telefon, zabawa w dom),
• prowokowanie do zadawania pytań:
• kładziemy przed dzieckiem dwa przedmioty, mówimy, jak nazywa się jeden z nich, bądź podajemy jego wybraną cechę (duży, czerwony), tym samym prowokujemy dziecko do zadawania pytania o drugi przedmiot („co to jest?”) lub cechę.

4. Orientacja przestrzenna

Ćwiczenia rozwijające orientację w schemacie własnego ciała

poznanie swojego ciała:

• dotykanie (wyczuwanie) poszczególnych części swojego ciała: brzucha, pleców, pośladków, nóg, rąk, twarzy, całego ciała,
• oglądanie swojego odbicia w lustrze,
• pokazywanie poszczególnych części ciała, dotykanie ich, poklepywanie,
• poruszanie wskazaną częścią ciała, dotykanie ich, poklepywanie,
• poruszanie wskazaną częścią ciała (np. poruszam głową, oczami, buzią, rękoma, palcami, nogą, stopą).
• pokazywanie, naśladowanie m. in. w lustrze (miny dowolne, miny wskazujące na wyrażane emocje np. jestem wesoła, jestem smutna, jestem zła,

1 Ćwiczenia motoryki dużej małej

Motoryka duża

ćwiczenia w chodzeniu i bieganiu:

• „chodzę głośno” – tupanie – świadomość swoich nóg, stóp,
• „chodzę cicho na paluszkach” – wyczuwanie swoich palców,
• ćwiczenia w toczeniu i rzucaniu:
• upuszczanie i podnoszenie woreczka, piłki lub wybranej zabawki,
• dowolne podrzucanie i rzucanie woreczka, piłeczki.

Motoryka mała:

• ćwiczenia rąk – urozmaiceniem są ćwiczenia na wyczuwanie swoich rąk:
• wymachy do przodu obu rąk, pojedynczo,
• wymachy w przód obu rąk, pojedynczo,
• wymachy w tył obu rąk, pojedynczo,
• krążenie ramionami,
• klaskanie,
• zabawy konstrukcyjne,
• nakładanie zabawek na patyk, sznurek,
• malowanie całą dłonią dużych powierzchni,
• malowanie dłonią linii prostych, – ćwiczenia palców – wyczuwanie palców:
• „bawiły, bawiły się dzieci paluszkami”:
• dotykanie swoich palców, przykładanie kolejno palców każdej dłoni: kciuk do kciuka itd.,
• dotykanie palcami podłoża, stukanie palcami, wodzenie palcem w powietrzu, kreślenie palcem prostych kształtów: dowolnych, – w sposób dowolny, linii prostych, rysowanie kredką w sposób dowolny,
• rysowanie linii prostych: pionowych, poziomych,
• próby rysowania postaci ludzkiej,
• rysowanie na podany temat („narysuj słońce, dom, mamę”) – temat jednoelementowy,
• darcie kawałków papieru (układanie kolorowej mozaiki),
• darcie papieru na kawałki, wydzieranie pasków (Franczyk, Krajewska, 2015).
• źródło: A. Franczyk, K. Krajewska: Skarbiec nauczyciela – terapeuty…, Impuls, Kraków 2015